माणूस शोधतो मी
सपाट जमीन
उंच इमारत,
रस्त्याचे जाले
वारा तुरलक.
घराच्या गच्चीत
गुलाबाचे रोप
स्पर्टेक्स च्या फारशीला
वासाचा सोप.
खीडक्यांच्या काचांना
लाकदान्च्या चौकटी
जंगलातल्या प्राण्यांचे
जीवनच विस्कटी.
प्रत्येक डोंगरात
निघते खाण
समुद्रात नेवून
टाकतात घाण.
होतात स्फोट
रोज इथे खून
हेच बघतो
रोज टिव्ही मधून.
रोज नवी सत्ता
रोज नवा नेता
थाम्बताही नाही
ह्यांच्या तोंडाचा भाता.
माणूसकी ही इथे
किलोवर मिळते
किलोभर विकते
बाकी गोड़ावूनमध्ये पड़ते.
रोज रोज हे
दगड़ होवून बघतो मी
रोज रोज नव्याने
माणूस शोधतो मी.
-अमित श्री. खरे
जत्रेच्या दिवशी
अरे बाप रे केवढी ही जत्रा,
वीतेवरून उतरताना विठू म्हणाला.
प्रचंड मोठी रांग,
हज़ारो कलपाम्च्या झुंडी,
प्रत्येकाच्या हातात भगवा झेंडा,
तरी सगलेच मारता आहेत मुसंडी!
चन्द्री तर दिसेनाशीच झाली,
आणि रुक्मिनीही रुसून गेली,
आज अठरा युग झाली,
तरी जात्रा संपत नाही,
येतात, राहतात, खातात, पीतात,
पण साफ कुणीच होत नाहीत.
मी मात्र असा वीटेवर थकलो,
पण माणूस कसा थकत नाही,
अव्याहत मागत राहतो फ़क्त,
कष्ट मात्र करत नाही.
काय सांगू, कसं सांगू,
काही-काही कळत नाही,
शेवाटीही सगळ इथेच साचत,
काहीच टाकता येत नाही!
म्हणालो , "बाबांनो येवू नका,
आषाढी कार्तिकी करू नका,
ते करून काहीच होत नाही, आणि केला नाहीत,
तर मी काही पलून जात नाही!"
नंतर चूक लक्षात आल्यावर,
मीच म्हणालो येत जा,
नाहीतर आषाढी कार्तीकीसोदूनही,
कधीतरी दर्शन देत जा!
दोन महीने सोडले,
तर कुणी कुणी येत नाही,
मागण्या पूर्ण झाल्या,
की ओळख सुधा देत नाही.
परत एकदा वीटेवर चढून,
आणि कमरेवर हात ठेवून,
जेव्हा तो पहातो,
तेव्हा परत सज्जा होतो,
अठरा युगांचा
कंटाला झेलायला.
- अमित श्री. खरे
प्रतिबिम्ब
पुरे झाले तुझे
असे शांत बसणे
अपमानही तू
सहज पोटी घेतो
पुरे झाले आता
तुझे फ़क्त हसणे
दुःख अपार कधीचे
सहजच लपवतो
बोल जरासा
अबोला सोडून
सागर मनीचा
वाहून जावो
किंवा लाभो थोड़ा
ओलावा मायेचा
दुःख तयाने
उडून जावो
तू लपवीत असशील
यातना मनी
तुज नयनी त्या
सहज वाचतो
तू सहज हसता
नकळत गाली
आनंदे त्या मी
स्वैर नाचतो
बघू न शकतो
नयनी आसू
ते माझ्यावर
ओझे होते
बघण्या रेषा
हास्याची गाली
मनही पागल
होवून जाते
म्हणून सांगतो
सांग मजला
दुःख तुला जे
नकळत छळते
तू हसत असता
जना मनातून
यातना तुझी
सहजच कळते
ही नाळ असेल
मायेची बहुधा
तुजला मजला
जोडून जाते
अथवा असेल
मनी जिव्हाळा
तुजला मजला
प्रतिबिम्ब करते
-अमित श्री . खरे
तुजपाशी
तुज तुजपाशी असो सारे
तू माझ्यापाशी रहा
तू असताना कसली चिंता
तू जग माझ्यातून पहा
तुझे नि माझे नाते निराळे
हे कधी कुणा न समजे
मजला पड़ती प्रश्न हजारो
तुज त्याचेही उत्तर उमजे
माझे मीपण कधी दडून बसते
बेचैन तुझ्या जीवास लागे
त्या शोधाया तत्परतेने
तुझे मन दसदिशात धावे
शोधून आणि शीताफिने
त्या प्रेमाने मग कुरवालते
चुक तयाचि घालून पोटी
पप्रेमानेच समजावते
तू असताना म्हणून मी ही
निर्धास्तपणे स्वैर धावतो
चुकत असलो वाट कधी तर
नजरेनेच मार्गी येतो
शून्य दिवस
आज घरा घरावर दिसतील
तिरंगे फडकलेले
आज चौका चौकात ऐकू येतील
देशाभाक्तिची गीते
आज सगलेच गातील
ओरडून ओरडून राष्ट्रगीते
आज सगलेच म्हणतील
'तूच देवी भारतमाते'
आज सगलेच सकाली लवकर उठतील
ध्वजारोहण करायला
दिल्ली पासून गल्ली पर्यन्त
अशास्वत अवास्तव भाषण ठोकायला
आज सगाल्यान्च्याच मणी जागा होईल
ज्वलंत राष्ट्राभिमान
अन प्रत्येकाजन तैयार होईल
सीमारेषेवर जायला आज .
उद्या लागेल ह्यांना
हालवून जागं करायला
अन मागे लागावं लागेल
आवरून ह्यांना कामावर पाठवायला .
उद्या सकाळी दिसतील
रस्त्यावर पडलेले असंख्य तिरंगे
उद्या सकाळी दिसतील
गरीब, भिकारी, उघडे नंगे .
उद्या संध्याकाळी विचारा ह्यांना
ह्यांचे मनोरे रचलेले असतील
रात्री भेटलात समजा अवचित
तेच मनोरे झुलताना दिसतील .
आज ह्यांना आनंद आहे उत्साह आहे
निमित्त त्याच सुट्टी आहे ,
आज समजा सुट्टी नसती तर
दिवसाच महत्त्व शून्य आहे .
-अमित श्री . खरे
दोष
रात्रभर जागून तारे मोजले मी
पण तरी बरेच राहून गेले आहेत,
मोजता मोजता कधी पूर्णविराम उजालला
समजलच नाही.
रात्री दिसत होते
तार्यांचे अनेक समूह
आणि हसत होते माझ्याकडे बघून
जसा काही मी विदूषक असावा.
पण ह्यातला कुठलाच तारा
आपलासा वाटत नाही
लांब बसलेला असा अता
कुणी लक्षही वैधत नाही.
पांढरे, लाल, पिवाले, हिरवे
लुकलुकनारे न लुकलुकाते
एकते एकते
समूहात दडलेले.
भरून टाकतात आभाळ
एक एक ठिपका बनून
कुणी कधी लपून जातात
आकाशात प्रकाश भरून.
ह्या तार्यांची सवय
अगदीच काही वाईट नाही
वेळ जाण्यापेक्षा
ओळख कधीच पुसत नाही.
हल्ली तर
एक प्रश्नच उभा राहीला आहे
कारण हल्ली
तारी मोजणाच होत नाही.
तारी मोजण दूर राहीला
हल्ली गच्चीवर जाताच येत नाही
कारण दोष जीन्याचा
सध्या
गच्चीचा जीना
फक्त खाली उतरतो.
-अमित श्री. खरे
माणूस होता आल पाहीजे
पावसासारखा होता यायला पाहीजे
सगाल्यान्ना सारखा देता यायला पाहीजे
सगालीकडे चैतन्य भरता आला पाहीजे
आणि शिंपडून ज़ल्यावर थोडा उनही द्यायला पाहीजे.
नदी सारखा होता यायला पाहीजे
वाहाताना किनारे राखून वाहता आल पाहीजे
कधी उन्हात सुकता यायला पाहीजे
आणि डोह बनूँ साठता यायला पाहीजे.
झाड़ान्सारखा होता यायला पाहीजे
शीतल स्वागती सावली देता यायला पाहीजे
जगताना दुसर्याला घर देता यायला पाहीजे
आणि मेल्यावर कोलसा होता आल पाहीजे
सगळ्यात शेवटी माणूस होता आल पाहीजे
दुसर्यावर निर्व्याही प्रेम करता आल पाहीजे
दुसर्याच दुःख वाटून देता आल पाहीजे
आणि शेवटी जाऊं माणूस म्हणून जागता यायला पाहीजे.
-अमित श्री. खरे
सावल्या
मला सावल्यांचा
खेलच कळत नाही.
कुठुनाही येतात
कुठेही जातात
कशाही वागतात
कशाशाच दिसतात.
कधी येतात
देवदूत बनूँ
कधी येतात
दानव बनूँ
कधी येतात
मदत बनूँ
कधी येतात
संकट म्हणून.
सावल्या माणसांच्या
सावल्या प्राण्यांच्या
सावल्या झाडांच्या
खोल समुद्राच्या.
सावल्या ओलखिच्या
ओळख न देणार्या
सावल्या स्वतहाच्या
खेचून खेचून नेणारया.
सावल्या गडद
सावल्या रुपेरी
सावल्या भीषण
सावल्या सोनेरी.
रंगांच्या सावल्या
गंधांच्या सावल्या
रुपाच्या सावल्या
भूताच्या सावल्या.
सावल्या अंगावर येतात आता
वाखवाखता प्रकाश बनून
ओढून नेतात देहा
भलत्याच क्लुप्त्या करून.
म्हणून हल्ली
सावल्यांना टालत फोरतो
अन मधेच
स्वतहाच्या सावालेला भीतो.
सावाल्यान्पासून वाचान्यसाथी
एक युक्ती शोधली आहे
ह्यांच्या खेलापसून लपून
सावलीच होवून फिरतो आहे.
-अमित श्री. खरे
अजब प्रेम
प्रेमापोटीच असेल बहुधा
पृथ्वी फिरते सूर्याभोवती
मायेनेच तिच्या त्या बहुधा
सूर्य चमकतो सदा आकाशी.
सूर्याचे नाते असे हे
प्रुथ्विने जे धरून ठेवले
अहंकार न करता कोणी
फिरत राहीले जळत राहीले.
रुसन्यासाथी असे कदाचित
दोघंसाठी कधी ग्रहण ते
बघता सुटल्या नंतर दोघा
कितिक येतसे गहिवरून ते.
अगणित वर्षे होवून गेली
सूर्य कधी ना शीतल होई
प्रेमाने ह्या परस्परांच्या
पृथ्वी सुधा घिरट्या घेई.
-अमित श्री. खरे
हां रस्ता असाच पुढे जातो.
तुटलेली देवले
फुटलेल्या मशीदी
दुतार्फा जलालेला तस्कट
अन भेगाललेली माती तुडवत.
ह्या रस्त्यावर उरले आहेत आता
चिरेबंदी वाडयांचे भग्नावशेष
फुटलेली वेस अन
अपूरया वासनांचे क्लेष.
रस्त्यावरून जाताना येतो
ओल्या रक्ताचा ओला वास
अन जागो जगी दिसत रहाते
मोडलेल्या माणसांची उंच रास.
रस्त्यावर आता
गिधाडाही घेरावत नाहीत,
कोल्ह्याची टोली दूरच
कुत्री सुधा ओरडत नाहीत.
ह्या रस्त्यावर कोण्या एकेकाली
नांदत होती सुवर्ण नगरी
आगागाडीचे रूळ रुपेरी,
रस्ते होते चार पदरी.
नगरी मधे नांदत होते
मानुसकीचे अमोल नाते
अन दुखान्शी भांडत होते
लाहान मोठे मिळून सारे.
आला कोठून तूफ़ान वारा
घेवून पाउस सवेत गारा
केला मारा अथक तयाने
वाहून गेला गावाच सारा.
रातोराती गायब झाले
चिरेबंदी दगडी वाडे,
वाहून नेले सेव तयाने
उंच पालने पांगुलागाड़े.
उरला मागे चिखलच सारा
काढिता थकला गावच सारा
गलूँ पडले प्रयत्न त्यांचे
भग्न मनोरथ उरला सारा.
निघून गेले मग ते सारे
जे जे वाचले महापूरातून
कधी न आले परतून कोणी
दूर दूरच्या त्या शहरांतून.
पडल्या झाडल्या ह्या गावातून
आता कोणी पथिक न येतो
तुटलेल्या अथावानी घेवून
हां रस्ता असाच पुढे जातो.
-अमित श्री. खरे
मी, मला मी , माझे...
मी, मला, माझे
माझ्यामुले, माझ्यासाठी,माझ्याशी
माझ्यापासून, माझ्यापर्यंत, माझ्यातून
उमटनारा फक्त मी.
आजूबाजूचे सगळे माझे
बघत जातो ते सर्वच राजे
माझ्यामाधाला मीही लाजे
माझ्यातूनाच फक्त गाजे.
माझ्याशीच माझा संवाद
माझ्याच मुले उमटे प्रतिसाद
माझ्यातूनाच येते उत्तर
माझ्यापाशी थाम्बे अंतर.
माझ्यातूनाच उगवे सारे
माझ्यामुलेच वाही वारे
माझ्यासाठी चमके तारे
माझ्यातीलच माझे गाणे.
मलाच माझे प्रश्न पड़ती
मलाच रस्ते कसे न मिलती
मलाच त्याम्तून मार्ग सापडे
माझ्याशीच तो येवून पोचे.
मला शेवटी हे न कले जे
माझ्याशीच का सर्व थांबते
मलाच तेव्हा हेही कलते
मी सोडूनही जग हे पलते.
असाच आहे मी ही निश्वर
असेच म्हणतो आदिम ईश्वर
असाच जेव्हा वाद हां जड़े
येवून मी ही माझ्याशीच अड़े.
-अमित श्री. खरे
बघ ज़रा
रे मना घे भरारी
बघ ज़रा तूच मुरारी.
रे मना कर तयारी
बघ शक्ती तुझ्यात सारी.
रे मना उठ कधीतरी
बघ ज़रा थोड़े अंतरी
रे मना चढव वर्खरी
बघ जरा दिसे ती जरतारी.
रे मना सोड हुशारी
बघ ज़रा तू निर्विकारी
रे मना सांग विचारी
बघ ज़रा इत्छा विखारी.
रे मना तू जा शिवारी
बघ ज़रा धरणी बिचारी
रे मना ये किनारी
बघ निसर्गी किमया सारी.
रे मना तू बन शिकारी
बघ ज़रा तू व्यघ्रधारी
रे मना तू हो भिकारी
लाजेल तेव्हा तो गिरधारी.
- अमित श्री. खरे
घोड़ चूक
मोठ्या मोठ्या दप्तरी डोंगराला
छोटे छोटे मानवी पाय,
मोठ्या मोठ्या दप्तारान्मधे,
दडल तरी असत काय?
मोठ्या मोठ्या दप्तारांत
पुस्तकांचे ढीग,
प्रत्येकाच्याच डोक्यावर,
न्यानाचे वीग.
मोठ्या मोठ्या शालान्मधे,
कड़क कड़क शिस्तीचे तास,
पिशवितल्या डब्यालाही येतो इथे,
माराचा असह्य वास.
मोठ्या मोठ्या खोल्यात
साठ साठ बेंच,
कुणालाच इथे लगत नाही,
मैदानावर ठेच.
प्रत्येक खोल्यांतुन येतो इथे,
घोकम पट्टीचा आवाज,
इथे शिकवायला आता,
एकही गुरु येत नाही आज.
इथे भरलेत
धीगानी शिक्षक,
आणि हेच बनाले आहेत
चिमुकल्यांचे भक्षक.
"आमच्यावेलाही असाच होंत",
सगलेच पालक म्हणतात,
मारून-मुटकून मुलांना,
ह्याच शालान्मधे टाकतात.
हेच चालू आहे पिढ्या अन पिढ्या
तरी काही शाळा सुधरत नाहीत,
मुलांचे बली देवूनही,
पालक शांत बसत नाहीत.
आता प्रत्येकाला कसे
चांगले मार्क मिलणार?
प्रत्येकजनच कसा
तेंडुलकर बनणार?
असाच चिरड़ता चिरड़ता,
एक जीव मोठा होतो,
परत तो तिथेच जावून,
तीच घोडचूक परत करतो,
मुलाला त्याच शालेत घालायची!
-अमित श्री. खरे
दर्शन
तुमचे फ़क्त असणे
माझ्यासाठी पुरे नव्हे
कधीतरी मधून दिसणे
त्या असण्याचे मोल खरे
असण्यामध्ये असतो नुसता
भाव मनीचा सोबतीचा
दिसण्यातूनच उमाळून येतो
अर्थ खरा त्या बरोबरीचा
शोधित असतो जो तो येथे
असलेल्यांचे खरे चहरे
दिसणार्यातून शोधाखेरीज
मिळती जिवलग ते असलेले
जड़ती जेव्हा नाती मनांची
तेव्हा असणे पुरे न पड़े हो
न दिसणार्या , असलेल्या त्यांना
काळ अचानक गायब करतो
म्हणून असलेल्यांच्यापाशी
दर्शनाचा हट्ट मी धरतो
कधी आनंदे वा बलाने
असेल्यांचे दर्शन करतो
-अमित श्री . खरे
सल्ला
तुम्ही कुणाला चांगलं सांगायला जा
ते तुमच्यावरच पलटतील
तुम्ही समजवायला जा त्यांना
ते घात घात करूँ ओरडतील
तुम्ही मदत करा कुणाला
ते तेवढ्याच वेळासाठी प्रेमात पडतील
तुम्ही त्यांना प्रश्न विचारा
ते मूर्तिमंत कृतघ्न दाखवातील
तुम्ही कुणासाठी वेळ काढा
ते हमखास उशीर करतील
तुम्ही हे बोला चुकून त्यांना
ते तुम्हाला हजार खोटी कारणं देतील
कही शिकायाचेच असेल तुम्हाला
तर दुसर्याचा विचार करायचा विसरा
आणि दूरसे कोण हे ठरवण्याआधी
आपले कोण हे नक्की ठरवा
ह्या आपल्या लोकांसाठी तुम्ही काहीही करू नका
ते तुमच्या बरोबरच राहतील
कितीही भीषण काळोख असला
तरी ते तुमच्या बरोबरच असतील
ह्याच कारण एकच आहे
तुमच्यातल अतूट प्रेम
ह्यांना जपा जीवापाड
होईल सगळं कुशल क्षेम
-अमित श्री . खरे
लीला
मृत्यूची चाहूल
जन्मा आधी लागे
काय ही रे किमया
जन्मदात्या!
कोमेजुन जाई कळी
उमलनया आधी
काय ही रे रया
विश्वकर्म्या !
वाहूनिया पाणी जाई
थोड़े पिण्या आधी
काय ही रे चेष्टा
अन्नदात्या!
दुःख आधी येते
सुखाच्या ही आड़
काय ही उपेक्षा
प्रेमदात्या !
शेवट होवुनी
मातीत मिळवसी
काय ही रे लीला
जगत्रात्या !
Amit khare.
बहर
मी बहरात असता
बहरे सारे रान
करते मग मज बेफाम
ही ओढ़ कुण्या जन्माची
बहरात डुम्बुनी काया
येतसे ग्रीष्म नांदाया
कुठे रुसून बसते छाया
ही अल्लड वेळ नृत्याची
नाचुनी हिंडती मोर
करी गगनभेदी हिंडोर
चातका लावी ही घोर
जशी आस अशी वृष्टीची
वृष्टीत कधी भिजताना
भेभान होतसे राधा
पाहुनी गर्द निळाई
बहरात हरावुनी जाइ
-अमित श्री . खरे
